الکتروشوک درمانی (ECT)یک روش درمانی بیولوژیکی است که تشنج ناشی از آن، مزایای درمانی خاصی را برای برخی از اختلالات روانپزشکی دارد.

به طور خلاصه الکتروشوک درمانی (ECT) را می‌توان استفاده از تخلیه‌های تکراری نورون‌های الکتریکی ناشی از سیستم عصبی مرکزی تعریف کرد.

الکتروشوک درمانی (ECT) از طریق ایجاد تشنج سیستمیک دو طرفه می‌تواند همزمان بر ساختارهای عمیق غده مانند گانگلیون پایه و تالاموس تأثیر بگذارد و بنابراین می‌تواند اثرات کافی را بدست آورد.

مطالعات توموگرافی انتشار پوزیترون نشان می‌دهد که جریان خون مغزی در هنگام تشنج که از عوارض الکتروشوک درمانی (ECT) می‌باشد و هم چنین مصرف گلوکز و اکسیژن، نفوذ پذیری رگ خونی و مغزی نیز افزایش می‌یابد، اما مصرف جریان خون مغزی و گلوکز پس از تشنج کاهش می‌یابد.

فواید الکتروشوک درمانی زیادی است و در عین حال مثل سایر روش‌های پزشکی درمانی عوارض جانبی هم به همراه دارد. در ادامه فواید و عوارض الکتروشوک درمانی کاملا توضیح داده شده است.

 

فواید الکتروشوک درمانی

• بیمارانی که به دلیل وجود برخی بیماری‌های زمینه ای نمی‌توانند از داروهای شیمیایی استفاده کنند، الکترو شوک درمانی یک راه حل جایگزین و بسیار موثر داروهای شیمیایی است.
• در زمانی که سایر روش‌های درمانی نتوانند مشکل بیمار را حل کنند ، الکتروشوک درمانی (ECT) می‌تواند تا حد زیادی پاسخ به درمان را در فرد بیمار به وجود آورد.
• در برخی بیماران، این روش را به صورت یک درمان سرپایی و بدون نیاز به بستری کردن فرد در بیمارستان می‌توان انجام داد. و از آنجایی که هزینه‌های بستری بیمارستان و مراقبت از بیمار در مراکز درمانی قابل توجه است، این موضوع به لحاظ اقتصادی برای بیمار بسیار مهم است.
• کوتاه شدن مدت بستری در بیماران نیازمند بستری نیز ازدیگر مزایای این شیوه درمانی است.
• طبق نتایج حاصل از مطالعات انجام شده در مورد فواید و عوارض الکتروشوک درمانی، کیفیت زندگی بیمارانی که از این روش درمانی استفاده کرده‌اند بهبود یافته است.
• در برخی موارد زمان پاسخ به درمان در روش درمان‌های دارویی در مقایسه با روش درمانی الکتروشوک درمانی (ECT)، بیشتر است و با این روش می‌توان زمان پاسخ به درمان را به طور چشمگیری کاهش داد.

 

عوارض جانبی الکتروشوک درمانی

در ادامه در مورد عوارض ناشی از الکتروشوک درمانی صحبت می‌کنیم.

ممنوعیت‌های استفاده از روش الکتروشوک درمانی

به طور کلی می‌توان گفت الکترو شوک درمانی هیچ ممنوعیت مطلقی ندارد به غیر از موقعیت‌هایی که بیمار در معرض خطر زیادی قرار دارد و نیاز زیادی به بررسی دقیق دارد.

الکتروشوک درمانی را حتی می‌توان در دوران بارداری انجام داد و در کل اعتقاد بر این است که نیازی به پایش وضع جنین وجود ندارد، مگر آن که حاملگی، پرخطر یا عارضه مند باشد.

بیمارانی که ضایعه فضاگیری در دستگاه عصبی مرکزی (CNS) خود دارند، با خطر زیادی از نظر ورم مغزی و فتق آن به دنبال ECT روبه رو می‌شوند.

در شرایطی که این ضایعه بزرگ نباشد و از قبل با دگزامتازون درمان شده باشد، و هم چنین افزایش فشار خون در حین تشنج مهار شود، خطر عوارض جدی در این گونه بیماران به حداقل می‌رسد.

ECT برای بیمارانی که فشار داخل مغزی آن‌ها بالاست یا در معرض خطر خونریزی مغزی به دلیل بیماری‌های مغزی-عروقی و آنوریسم قرار دارند خطرناک است. این خطر را نمی‌توان از بین برد اما با تنظیم فشارخون بیمار در حین ECT می‌توان آن را کنترل کرد و کاهش داد.

این روش هم چنین برای بیمارانی که با تازگی سکته قلبی (انفارکتوس میوکارد) کرده‌اند پر خطر می‌باشد. البته این خطر طی دو هفته بعد از سکته قلبی به مقدار زیادی کاهش پیدا کرده و سه ماه بعد از آن نیز باز به مقدار بیشتری کاهش می‌یابد.

بیمارانی که دچار افزایش فشار خون هستند، باید پیش از انجام ECT به کمک داروهای ضد فشار خون به وضعیت متعادل برسند ومی‌توان برای محافظت از این دسته بیماران در هنگام انجام ECT از پروپرانول و نیتروگلیسیرین زیرزبانی استفاده کرد.

مرگ و میر ناشی از الکتروشوک درمانی

طبق گزارشات، میزان خطر مرگ و میر ناشی از روش ECT حدود 002/0% در هر جلسه و 01/0% در هر بیمار می‌باشد که بسیار نزدیک به میزان عددی خطر در بی هوشی عمومی و زایمان می‌باشد.

مرگ ناشی از ECT معمولاً به دلیل عوارض قلبی-عروقی آن است و این احتمال در بیمارانی که وضعیت قلبی آن‌ها از پیش در مخاطره بوده بالا است.

شایع‌ترین عوارض الکتروشوک درمانی (ECT)

عوارض شایع الکتروشوک درمانی شامل درد عضلانی، سردرد، حالت تهوع و عوارض ناشی از بیهوشی بیماران است که در حین اعمال شوک به وجود می‌آید.

اما نکته مهم این است که این عوارض معمولاً خود به خود از بین می‌روند و نیاز به درمان ندارند. اختلالات حافظه عارضه مهم دیگر است اما در بسیاری موارد، اختلال شناختی شدید شکل نمی‌گیرد و اختلال حافظه موقت است که با علائم بیمار بهبود می‌یابد.

همچنین عوارض جانبی دیگری همچون آپنه مداوم، اختلالات قلبی عروقی و مرگ مربوط به بیهوشی عمومی نیز توسط مطالعات مختلف ولی به صورت خیلی نادر گزارش شده است.

خطر شکستگی در فرد بیمار بر اثر شوک نیز یکی از چالش‌های این شیوه درمانی است که می‌توان با استفاده از بیهوشی عضلات را شل کرد و در زمان انجام این روش، تا حد قابل توجهی این عارضه را کاهش داد.

عارضه دیگر مربوط به این شیوه درمانی، استرس غیرعادی و شدید در تعدادی از بیماران می‌باشد که به منظور رفع این مشکل می‌توان به وسیله شیوه‌های آموزشی بیماران را قبل از انجام این روش آگاه کرد.

همچنین در بسیاری از مطالعات تاکید شده است که افراد مراقبت کننده از بیماران به منظور تغییر رفتار و عملکرد بهتر آن‌ها و در نتیجه بهبود شرایط روحی بیماران، قبل و بعد از دریافت این درمان، درباره فواید و عوارض الکتروشوک آموزش ببینند.

این روش برای درمان اعتیاد هم استفاده می‌شود ولی برخی از مطالعات امکان برگشت مصرف مواد در بیماران را مدتی کوتاهی بعد از ترخیص و یا حتی بلافاصله بعد از آن گزارش نموده‌اند.

همچنین بروز عوارضی همچون سکته‌های قلبی و مغزی نیز در مواردی گزارش شده است. لازم به ذکر است که محققان در مناطق مختلف جهان هنوز هم درباره مسائل اخلاقی مربوط به استفاده از این شیوه درمانی در بیماران اختلاف نظر دارند و برای انجام مطالعات بیشتر در این زمینه تاکید می‌کنند.

 

فواید و عوارض الکتروشوک درمانی به طور کلی

با توجه به فواید و عوارض الکتروشوک درمانی که در قسمت بالا ذکر شد، استفاده از این روش کاملاً تحت تاثیر شرایط بالینی فرد بیمار می‌باشد.

متخصص معالج این افراد، پیش از تصمیم گیری درباره لزوم به کارگیری و یا احتمال نتیجه گرفتن از این شیوه درمانی، باید مشکلات و شرایطی که می‌توانند بر نتیجه حاصل از این شیوه درمانی تاثیر گذارند را کاملاً بررسی نمایند.

در مطالعات مختلف تاکید به بررسی فاکتورهایی هچون سن بیمار، شدت علائم، مدت زمان استفاده از داروها، میزان مقاومت به درمان دارویی و وجود بیماریهای زمینه ای دیگر شده است.

هم چنین انتخاب تکنیکی که به واسطه آن الکتروشوک درمانی (ECT) انجام می‌شود بسیار اهمیت دارد و در این مورد فرد متخصص لازم است با توجه به شرایط بالینی بیمار تصمیم بگیرد.

مطالعات نشان می‌دهند که جلسات الکتروشوک درمانی (ECT) یک طرفه با دوز بالا دارای اثر معادل الکتروشوک درمانی (ECT) دو جبهه‌ای است.

از طرف دیگر، الکتروشوک درمانی (ECT) یک طرفه با دوز کم اثر کمتری دارد. همین تحقیقات، به این موضوع اشاره دارند که الکتروشوک درمانی (ECT) یک طرفه صحیح با تحریک فوق العاده مختصر، که توسط تجهیزات مدرن آن بدست می‌آید، اثربخشی را حفظ می‌کند و اثرات جانبی شناختی را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.

​