الکترو شوک درمانی یا (Electroconvulsive therapy) ECT یک روش درمانی بسیار موثر برای حل کردن اختلالات و مشکلاتی مثل اسکیزوفرنی، افسردگی، اختلالات خلقی و غیره می‌باشد.

در این روش بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد و جریان‌های ضعیف برق از مغز او عبور داده می‌شود که در نتیجه این جریان‌ها تشنج‌های ضعیفی برای بیمار به وجود می‌آید که می‌توانند برخی از بیماری‌های روانی را درمان کنند.

جریان عبوری از مغز جریان ضعیف برق DC است که از طریق دو الکترود که در دو طرف سر نصب می‌شوند عبور داده می‌شود و معمولاً این جریان بین 200 تا 1600 میلی آمپر و مدت زمان لازم بنا به تشخیص پزشک بین 1 تا 6 ثانیه می‌باشد.

پس از انجام الکتروشوک درمانی و بعد از اینکه بیمار به حالت هوشیاری برگشت، حالات گیجی و فراموشی خیلی ضعیف در بیمار به وجود می‌آید که نگران کننده نمی‌باشد و معمولا بعد از حدود یک ساعت یا بیشتر از بین می‌رود.

در صورتی که جلسات تکرار شوند احتمال دارد که بیمار دچار حالات گم گشتگی شود که پس از اتمام جلسات به تدریج بهبود خواهند یافت.

 

روش انجام الکتروشوک درمانی

این درمان در اتاق مخصوص الکتروشوک درمانی یا در اتاق عمل بیمارستان انجام می‌شود. گیرنده‌های امواج قلب و مغز به سینه و سر بیمار متصل می‌‌شوند و فرد تحت یک بیهوشی خفیف و عمومی قرار می‌گیرد.

پس از آن که بیمار به خواب رفت، یک جریان الکتریکی خفیف به جمجمه او وارد که باعث یک تشنج مختصر در بیمار می‌شود.

این مراحل کل فرآیند الکترو شوک درمانی است که در چند دقیقه تمام می‌شود و سپس بیمار به اتاق بهبودی منتقل می‌شود.

در اتاق بهبودی، یک پرستار به صورت منظم و دقیق ضربان قلب و فشار خون بیمار را تا زمانی که به اندازه کافی هوشیار شود و بتواند به اتاق خود یا منزل بازگردد هم چنان ارزیابی می‌‌کند.

 

کاربردهای الکتروشوک درمانی

این روش درمانی از آن گزینه‌هایی است که معمولا برای درجه‌ای از بیماری‌های افسردگی و اختلالات خلقی مورد استفاده قرار می‌گیرد که از درجات معمولی گذر کرده به حادتر شده‌اند. در ادامه با برخی از کاربردهای الکتروشوک درمانی آشنا می‌شوید.

درمان اختلال افسردگی اساسی

بیشترین کاربرد الکتروشوک درمانی در اختلال افسردگی اساسی و اختلال دو قطبی است. در حال حاضر، سریع ترین و مؤثرترین درمان موجود برای این نوع بیماری ECT تشخیص داده شده است.

الکترو شوک درمانی برای درمان بیمارانی که مبتلا به اختلال افسردگی اساسی هستند و از درمان‌های دارویی نتیجه نگرفته اند و یا دارو را تحمل نکرده اند، و علائم تشدید یا روان‌پریشانه مثل میل شدید به خودکشی یا آدم کشی دارند یا علائم برجسته ای از سراسیمگی یا بهت دارند، بسیار موثر است.

نتایج حاصل از مطالعات کنترل شده تایید می‌کنند که تا 70% از بیمارانی که از داروهای ضد افسردگی نتیجه نگرفته اند، ممکن است از روش ECT بتوانند به خوبی نتیجه بگیرند.

از مدت‌ها پیش اینگونه تصور می‌شد که کمک روش ECT در درمان افسردگی هذیانی یا همان روان‌پریشانه در مقایسه با غیر روان‌پریشانه بهتر عمل خواهد کرد. اما مطالعات اخیر نشان دادند که پاسخ دهی حملات افسردگی اساسی همراه با خصایص روان‌پریشانه به ECT بیشتر از اختلال افسردگی غیر روان‌پریشانه نیست.

اما با توجه به اینکه حملات افسردگی اساسی با خصایص روان‌پریشانه را صرفاً نمی‌توان با داروهای ضد افسردگی درمان کرد، استفاده از روش الکتروشوک درمانی برای برطرف کردن این نوع اختلال بیشتر مورد توجه می‌باشد.

به نظر می‌رسد اختلال افسردگی اساسی که همراه با خصایص ملانکولیک از جمله علائم بسیار شدید، کندی روانی-حرکتی، سحرخیزی، تغییرات شبانه روزی، کاهش اشتها و وزن و سراسیمگی می‌باشد واکنش خوبی به الکترو شوک درمانی بدهد.

بیماران سالمند در مقایسه با بیماران جوان، کندتر به درمان ECT پاسخ می‌دهند. البته باید توجه کرد که الکترو شوک درمانی حمله افسردگی اساسی را درمان می‌کند، اما از آن پیشگیری نمی‌کند مگر آنکه به مدت طولانی و به شکل نگهدارنده تکرار شود.

کاربرد الکتروشوک درمانی در درمان حملات شیدایی یا مانیا

روش ECT در درمان حملات حاد مانیا حداقل با داروی لیتیم برابری می‌کند. حملات مانیا را می‌توان در کوتاه مدت هم درمان و هم پیشگیری کرد ولی در درمان حملات مانیا عموماً از روش ECT در موقعیت‌هایی استفاده می‌شود که همه رویکردهای دارویی موجود، ممنوعیت‌های معینی داشته باشند.

یکی از ویژگی‌های روش درمان ECT سریع بودن نسبی پاسخ آن است و این موضوع در بیمارانی که رفتار مانیک آن‌ها سطوح خطرناکی از اتلاف قوا برایشان ایجاد کرده مفید است.

ECT را نمی‌توان برای بیمارانی تجویز کرد که داروی لیتیوم مصرف می‌کنند زیرا لیتیوم ممکن است آستانه تشنج را پایین بیاورد و به این ترتیب تشنجی طولانی ایجاد می‌شود.

کاربرد الکتروشوک درمانی در درمان اسکیزوفرنی

ECT در درمان علائم اسکیزوفرنی حاد نیز موثر است و به خصوص اختلال اسکیزوفرنی که همراه با علائم مثبت برجسته کاتاتونی یا علائم عاطفی باشد، بیش از بقیه به ECT پاسخ می‌دهد.

اثر بخشی ECT در بیمارانی مبتلا به اسکیزوفرنی تقریباً با داروهای ضد روان‌پریشی مساوی است، ولی در مدت کوتاه تری ممکن است نتیجه دهد.

کاربرد الکتروشوک درمانی در بیماری اعتیاد

یکی دیگر از کاربردهای الکتروشوک درمانی، درمان بیماری‌های روانپزشکی همراه و زمینه ساز(هم‌ابتلایی) در بیماران مبتلا به اعتیاد و درمان عوارض روانی سوء مصرف مواد مخدر از جمله عوارض روانی مواد روان‌گردان می‌باشد.

ECT روشی برای درمان اعتیاد نیست، بلکه در درمان بیماری‌ها و حالت‌های عصبی و روانی که با مصرف مواد مخدر ایجاد شده موثر است که البته بیشتر مربوط به مواد مخدر صنعتی و روانگردان هستند.

سایر موارد کاربرد الکتروشوک درمانی

در مطالعات صورت گرفته نشان داده شد که روش ECT در درمان کاتاتونی یعنی علامتی که در اختلالات خلقی، اسکیزوفرنی، اختلالات طبی، و اختلالات عصبی مشاهده می‌شود، مؤثر است.

هم چنین طبق گزارشات مختلف ECT در درمان روان‌پریشی‌های حمله ای، روان‌پریشی نامعمول، اختلال وسواسی- جبری، دلیریوم و بیماری‌های طبی از قبیل سندرم بدخیم نورولپتیک، کم کاری هیپوفیز، اختلالات تشنجی لاعلاج و پدیده خاموش- روشن در بیماری پارکینسون نیز موثر است.

همچنین این روش برای افرادی که نیاز به درمان دارند ولی به خاطر شرایط ویژه نمی‌توانند دارو استفاده کنند، بسیار موثر است. به عنوان مثال زنان حامله که مبتلا به افسردگی هستند و باید درمان شوند ولی نباید دارو استفاده کنند یا افراد سالمند و مبتلا به بیماری‌های طبی که مصرف داروهای ضد افسردگی ممکن است برایشان خطر آفرین باشد و حتی برای کودکان و نوجوانان دچار افسردگی شدید با تمایلات خودکشی که به داروهای ضد افسردگی کمتر از افراد بزرگسال واکنش نشان می‌دهند.

 

تعداد و فواصل جلسات الکتروشوک درمانی

الکتروشوک درمانی را حداکثر دو سه بار در هفته می‌توان انجام داد و اگر دوبار در هفته انجام شود، اختلال حافظه کمتری در مقایسه با 3 بار در هفته به همراه دارد.

به طور کلی طول دوره درمان اختلال افسردگی اساسی می‌تواند 12-6 جلسه طول بکشد (هرچند تا 20 جلسه نیر محتمل است) و درمان حملات مانیا ممکن است 20-8 جلسه لازم داشته باشد.

درمان اسکیزوفرنی ممکن است به بیش از 15 جلسه احتیاج پیدا کند و بالاخره تعداد جلسات لازم برای درمان کاتاتونی و دلیریوم ممکن است بسیار کم باشد، یعنی تنها 4-1 جلسه طول بکشد.

به طور کلی درمان را تا جایی باید ادامه داد که بیمار به حداکثر پاسخ درمانی برسد یعنی به حدی که اگر درمان ادامه پیدا کند، هیچ خاصیت درمانی دیگری به همراه نداشته باشد و برعکس شدت و مدت عوارض جانبی بیشتر می‌شود.